JÓLABÓKARÝNI 5: Ból eftir Steinunni Sigurðardóttur

 

Í Heimsljósi er Ólafur Kárason látinn böggla saman ástarkvæði sem hefst svona:

„Líneik veit ég langt af öðrum bera

létta hryssu í hópi staðra mera“

Aðalpersónan í nýju skáldsögu Steinunnar heitir Líneik en ekki fylgir sögunni hvort hún er afbragð annarra kvenna.

Ástin er Steinunni hugleikin að vanda, í þessari sögu ofurást, ást sem er fólki skaðvænleg. Líneik hefur ofurást á huldumanni, fornvinur hennar á henni, móðir hennar á föðurnum, hann á karlmanni og sá á honum.

Einbjörn togar í tvíbjörn, tvíbjörn í þríbjörn o.s.frv.

Ástarsorgin er kannski í fyrirrúmi, þar með talin sorg Líneikar yfir ótímabæru láti dóttur og besta vinar. Og láti foreldra og eigin krankleika, krabbanum.

Svo sliguð er hún af ást og sorg að hún flyst í hús við sjó (Sælubólið) sem er  skammt frá eldstöðvum og bíður þess að gjósi og hraunið gleypi hana og bólið.

Heiti bókarinnar, Ból, vísar jafnt til bóls þar sem ástarleikir eru framdir og hins byggða bóls.

Líkön og skáldsögur

Vikjum að öðru. Í síðustu tveimur heimspekiskruddum mínum hef ég sett fram þá kenningu að í skáldsögum megi finna líkön af veruleikanum, ekki óskyld vísindalegum líkönum.

Í líkönum er myndin af veruleikanum einfölduð með þeim hætti að  öll áhersla  er lögð á þá þætti, sem varða þá rannsókn sem verið er að stunda. Vægi þeirra er ýkt fyrir sakir raka

Í Bóli er ástin sýnd í sinni ýktustu mynd,  ofuráhersla lögð á hana en horft fram hjá öðrum þáttum. Eins og í góðu líkani.

Líkön eru hvorki sönn né ósönn en misfrjó, hið sama gildir um skáldsögur. Í Bóli má finna líkan sem   gefur lesanda kost á sjá ástina sem hættuspil, sem tortímandi afl. Líkanið er vel hannað og virðist frjótt.

Heimspekingurinn Martha Nussbaum staðhæfir að ást sé ekki altaf blind, hún geti stundum opnað augu manna, veitt þeim innsýn í veruleikann. Ofurástin í bók Steinunnar er ekki þess eðlis, hún blindar og skaðar.

En skáldsaga væri ekki skáldsaga ef ekkert annað en líkanið kemur við sögu, þar skilur með skáldskap og vísindum.

Hversdagslífi er vel lýst í bókinni, persónusköpun er öll hin ágætasta. Í líkani er flest skissukennt, í skáldskap verða persónur helst að vera margþættar.

Náttúran leikur mikilvægt hlutverk, bæði sem frelsandi afl og ógnvaldur. Eldgosið mögulega er bæði tortímandi og frelsandi í senn, getur veitt Líneik líkn, frelsað  frá sorg og ástarsorg.

Rétt eins og ástin sem er náttúruafl, frelsandi og eyðileggjandi. Sem hún er við það að fyrirfara sér uppgötvar hún hálfdautt lamb og kýs að bjarga lífi þess og sínu um leið.

Lambið er dæmi um frelsandi mátt náttúrunnar, eins og tré og blóm eru í lífi Líneikar.

Stíllinn og fleira

Bókin er giska lipurlega skrifuð, á köflum mjög vel stíluð, ekki síst þegar Líneik er látin lýsa því hvernig ofurástin heltók hana.

Sá kafli snart mig djúpt, lokakaflinn er líka frábærlega velskrifaður.

En bókin er ekki fullkomin fremur en önnur mannanna verk. Til dæmis er meginsamtal Líneikar við Eyjó (kærasta föður hennar) stirðbusalegt á köflum, ögn ræðukennt, jafnvel sjálfshjálparbókarkennt.

Og Eyjó birtist í  bókarlok  svo lítið eins og deus ex machina, best að láta það goðmagn hvíla í friði.

Hvað um það, ég fékk allmargar  stjörnur í augun. Bókin er margra verðlauna virði.  

Líneik ber kannski ekki af öðrum en Ból ber af flestum skáldsögum.