JÓLABÓKARÝNI NR 4: Kletturinn eftir Sverri Norland.

Ég hef verið að glugga í Sverrissögu, söguna um Noregskonunginn Sverri Sigurðsson.

Nafni hans Norland er kannski ekki skáldkonungur en liðtækur rithöfundur samt. Það sést vel í nýju skáldsögunni hans Kletturinn.

Aðalpersónan, Einar Torfason, segir söguna í fyrstu persónu, um útileguna með vinum sínum Ágúst og Brynjari, útilegu sem endaði með hörmungum.  Ágúst féll niður af kletti og dó.

Slysið verður að skugganum í lífi Einars, gefið er í skyn að hann hafi átt einhvern þátt í slysinu, alla vega finnst honum það sjálfur.

Hann verður að eins konar mannkletti, steingervður hið innra, um leið og hann veigrar sér við að klifra klett mannorðanna.

Í lokin nær hann áttum sættir sig við lífið og hlutskipti sitt.

Ágæt bók, persónusköpun er prýðileg, lesandinn verður nákominn Einar og hans nánustu, einnig vinum hans töffaranum Brynjari og gáfnaljósinu Ágústi. 

En ekki er bókin  gallalaus fremur en önnur mannanna verk. Til dæmis eru samtöl Einars við Brynjar og Tinu Birnu, konu þess síðarnefnda, ögn væmin og sjálfshjálparbókarleg.

Miklu minna skiptir að Sverrir notar sögnina „að stika“  óþarflega oft, til er fjöldi annarra orða með svipaða merkingu.

Ekki skiptir heldur miklu það sem segir á blaðsíðu 72 um að annað fólk hafi glatað sannleiksgildi sínu. Heimspekingurinn í mér mótmælir og segir að setningar, kenningar og staðhæfingar geti haft sannleiksgildi, ekki fólk. En líklega á hann við að fólkið hafi misst þýðingu sína.

Allt um það, ég fékk fáeinar stjörnur í augun við lestur þessa kvers.

 

JÓLABÓKARÝNI NR 3: Vegamyndir eftir Óskar Árna Óskarsson

Eru ekki bókmenntir bestar í háloftunum? Ég las bók Óskars Árna Óskarssonar Vegamyndir í flugvél og varð fyrir flug-hug-ljómun, skildi Skara betur en áður.

En fyrst ögn um kverið. Hér er á ferðinni úrval smáprósa og ljóða frá 1990-2015, velflestir textarnir tengjast ferðalögum um landið, aðallega útkjálka þess.

Ein sagan fjallar um ímynduð þorp, kallast kannski á við hina dásamlegu bók Italo Calvinos Borgirnar ósýnilegu. Þær eru ósýnilegar því þær eru strangt tekið ekki  til, hið sama gildir um þorpin ímynduðu. En samt til á vissan hátt, ofurraunveruleg.

Óskar er maður minimalisma, beinir sjónum sínum að hinu smáa og hversdagslega sem við nánari aðgæslu er hvorki smátt né hversdagslegt.

Sérstaklega ekki þegar Óskar lætur fantastíska viðburði gerast í hvunndeginum, lætur t.d. Jónas Hallgrímsson birtast á nútímakaffihúsi úti á landi.

 Mér hafa þótt bækur Óskars dálítið misjafnar að gæðum, stundum tekst honum ekki að gera hvunndaginn spennandi.

En í þessari bók má finna margt af því besta úr bókum hans. Ég fékk nokkrar stjörnur í augun.

JÓLABÓKARÝNI 2: Heimsmeistari eftir Einar Kárason

Í lok aldarinnar síðustu var Robert James  Fischer týndur. Þá kynntist ég bandarískum Gyðing sem sagðist vita hvar hann héldi sig. Hann hefði átt vingott við frænku skákmeistarans sem þá bjó á leyndum stað í Los Angeles. Fischer hafi sagt við hann „þú ert nú alveg ágætur, af Gyðingi  að vera“. Hann var sjálfur sem kunnugt er af Gyðingakyni.

Einar Kárason byggir skáldsögu sína Heimsmeistari  á ævi Fischers. Ekki verður séð að hann skáldi mikið í hinar mörgu eyður í sögu skákmeistarans snjalla. Reyndar hefði hann mátt nota veruleikann meira, t.d. hin furðulegu kvennamál Fischers. Stundum er veruleikinn skáldlegri en skáldskapurinn.

Því miður er dálítið um stílhnökra í bókinni. Athugið eftirfarandi setningarbút: „Hann var að vísu brynjaður með réttmætum fjandskap í garð stjórnvalda…“ (bls. 7).

Maður getur verið brynjaður gegn einhverju tilteknu en það er rökleysa að tala um að vera brynjaður í garð einhvers. Þess utan er ekki smekklegt að nota líkingu við eitthvað handfast, brynju, í tengslum við eitthvað miður handfast eins og stjórnmál.

Betra hefði verið að segja hann brynjaðan gegn örvahríð eða spjótalögum stjórnvalda. Örvar og spjót eru handföst rétt eins og brynja.

Aðra  hnökra má finna á blaðsíðu 10. Þar segir að hvítir landnemar í Vesturheimi „…ristu heimahaga frumbyggjanna á hol…“ Þetta er smekkleysa af svipuðum toga og sú fyrri.

Það ber að hafa allt líkingarmálið á sama tilverustigi, brynjur og spjót eru á sama tilverustigi, ekki heimahagar og það sem rista má á hol.

Kannski hefði mátt segja að hvítingjar hafi rist búk frumbyggjasamfélagsins á hol, búkar eru ristir á hol og ekkert gegn því að líkja samfélagi við skrokk. Á blaðsíðu 26 stendur: „Hugur hans var biksvartur…“, svipað á blaðsíðu 29.

Nú er vissulega oft talað um myrkan eða þungan huga, samt kann ég ekki vel við þessa líkingu, kannski er um að ræða smekksatriði.  

Á blaðsíðu 59 er hugmynd Fischers um nýsköpun í skák kölluð „Random-kerfið“. Það er venjulega kallað „slembiskák“ á íslensku, í slíkri skák er taflmönnum raðað á byrjunarreitum með nánast tilviljunakenndum hætti.

Styrkur Einars hefur löngum verið mikil frásagnagleði og sagnahæfni. Mér finnst hvortveggja vanta í þessari bók, það er eins og honum leiðist að skrifa hana. Hann getur miklu betur.

Feisbókarvinur spurði af hverju ég gæfi ekki stjörnur í jólabókadómum. Ég sagðist hafa ímugust á stjörnugjöf en fengi stundum stjörnur í augum er ég læsi  frábærar bækur.

Engar stjörnur í mínum augum nú.

Börn og stríð

Eitt hið skelfilegasta við stríðin milli Rússa og Úkrainumanna, Ísraela og Hamas, er sú staðreynd að saklaus börn eru fórnarlömb þeirra.

Á hverjum degi sjáum við í sjónvarpi sárþjáð andlit palestínskra barna, ef marka má tölur frá Gasasvæðinu hafa þúsundir þeirra fallið í árásum Ísraela.

Eins og það sé ekki nóg  eru  Hamasliðar  sagðir hafa drepið smábörn með bestu lyst og rænt nokkrum þeirra, sumum án foreldra sem þeir höfðu myrt.

Og Rússar eru ásakaðir um að hafa rænt tugþúsundum, ef ekki hundruð þúsundum,  úkraínskra barna.

Þýski Gyðingurinn og nóbelshafinn  Nelly Sachs orti áhrifamikinn kvæðabálk um helförina, hluti hans fjallar um örlög barnanna í gereyðingarbúðunum:

„Ó nótt hinna grátandi barna!

Nótt barnanna sem merkt eru dauðanum!

Svefninn  hefur ekkert opið hlið lengur.

Skelfilegar varðkonur hafa

tekið stöðu mæðranna,

þær hafa spennt hin svikula dauða í vöðvum sér,

sá honum í veggi og bjálka-

alls staðar klekjast egg út í hreiðri hins illa

smábörnin sjúga angist í stað móðurmjólkur.“

 

Heimsbyggðin verður að krefjast þess að börnunum verði hlíft!

 

JÓLABÓKARÝNI 1: Högni eftir Auði Jónsdóttur

Hér með hefst jólabókarýni undirritaðs og verður fyrst rýnt í Högna hennar Auðar Jónsdóttur. Bókin fjallar um vistsinnaðan  framtíðarfræðing  (Högna) sem virðist alger hrakfallabálkur þar til rofa tekur í lífi hans í bókarlok.

Hann er fórnarlamb netofsókna rétthugsenda en þegar hann iðrast opinberlega er hann tekinn í sátt af hinu almáttka neti. 

Kvennamál hans leika mikið hlutverk, honum er lýst sem harla ómyndarlegum manni en með góðan húmor.

Ég held að löggild kvennagull gætu grátið af öfund yfir þeim séns sem þessi leppalúði hefur.

Ekki fannst mér meint kímnigáfa hans góð, ég verð að játa að hann fór ögn í taugarnar á mér.

Læra má af heimspekingnum Stanley Cavell að listdómar krefjist sjálfsskilnings dómara. Hann verði að gera sér grein fyrir hvað í honum sjálfum liti dóminn, til að ná því marki verði hann að líta í launkofa hjarta síns og reyna að skilja sig sjálfan.

Ef til vill  læri ég eitthvað um mig sjálfan í krafti þess að láta Högna ræfilinn pirra mig, sérstaklega svonefnda kímnigáfu hans (kannski öfunda ég hann af kynþokkanum!).

Aristóteles benti á að sitthvað væri sannleikur og trúverðugleiki í bókmenntaverki. Slíkt verk getur verið ósatt en trúverðugt, trúverðugleiki væri aðalatriðið. En skarast ekki sannleikur og trúverðugleiki, alltént í skálduðum sögum hvers heimur er mjög líkur raunheimum (jafnvel rauna-heimum)?

Mér finnst ofurséns Högna ótrúverðugur, bæði vegna þess hversu lummó hann er í útliti og hve óspennandi húmor hans er.

Í hinum napra veruleika (sviði sannleikans) er ólíklegt að slíkur gaur slái í gegn hjá konum.

Hvað um það, bókin byrjar ekki ýkja vel en batnar smám saman, sérstaklega er síðasti hlutinn þokkalega góður. Í þeim hluta er Högni sjálfur sögumaður.

Ef finna má einhvern boðskap í bókinni þá er það helst  gagnrýni á pólitíska rétthugsun og hjarðmennsku á netinu.

Þetta er sæmilega góð  skáldsaga en tæpast neitt meistaraverk.

 

 

VEI YÐUR FRÆÐIMENN OG FARISEAR, HRÆSNARAR!

  

Ömurlegt er að fylgjast með málflutningi alltof margra einstaklinga um atburðina fyrir botni Miðjarðarhafs.

Vinstrimenn fordæma bara Ísrael, nefna ekki morðæði Hamas, hægrimenn einblína á illgjörðir Hamasliða en verja yfirgang Ísraela og fjöldamorð þeirra á Gasabúum.

Vinstrimenn nefna ekki kúgun Hamas á konum og samkynhneigðum, harðstjórn þeirra og spillingu PLO.

Hægrimenn láta hjá líða að ræða yfirgang landnema á Vesturbakkanum og þá staðreynd að hreinræktaðir fasistar sitja nú í stjórn Ísraels.

Samkvæmt skjölum, sem lekið var í fjölmiðla, ræða ráðamenn þann möguleika að hrekja alla íbúa Gasasvæðisins til Egyptalands. Það heitir „þjóðarbrotshreinsun“ á venjulegu máli.

En ekki má gleyma „afrekum“ Hamasliða, þeir  eru slík varmenni að vel má vera að þeir geri sér vígahreiður í sjúkrahúsum og einkaíbúðum.

Hvað sem því líður þá hafa hvorki hægri- né vinstrimenn mikla samúð með Palestínumönnum og Ísraelum.

Þeir hafa aðallega samúð með sjálfum sér, með sínum pólitísku kreddum. Deilan snýst í reynd um Bandaríkin, vinstrimenn eru á móti Ísrael af því að BNA styður það, hægrimenn halda með Ísrael af sömu sökum.

Í Rómeó og Júlíu Shakespeares segir Mercutio um Capulet og Montague  ættirnar sem börðust um völdin  í Verónu: „A plague o‘ both your houses!“